Gratis trouwen: zo gaan gemeenten ermee om

Vijf gemeenten rekenen tóch kosten bij ‘gratis’ trouwen.

Minstens negen gemeenten hanteren een inkomenstoets: een kosteloze huwelijkssluiting is daar alleen voor inwoners met een lager inkomen.

169

169 gemeenten beperken de mogelijkheid voor het gratis huwelijk tot eigen inwoners, terwijl de wet voorschrijft dat een gemeente iedereen een kosteloze ceremonie hoort te bieden.

Steekt een bruidspaar het budget voor hun bruiloft liever in een groot feest en besparen zij graag op de ceremonie in het gemeentehuis? Dan kunnen zij ervoor kiezen gratis te trouwen. Volgens de wet is iedere Nederlandse gemeente verplicht om de mogelijkheid tot gratis trouwen aan te bieden.

Om erachter te komen of gemeenten zich aan deze wet houden en hoe zij het gratis huwelijk aanbieden, heeft ThePerfectWedding.nl informatie opgezocht en opgevraagd van alle 355 gemeenten.

Feiten over het gratis huwelijk

Sinds 1897 is er een wet die het aanbieden van een gratis huwelijk verplicht stelt aan gemeenten.
Gemeenten mogen volgens die wet geen bruidsparen uitsluiten van een gratis huwelijksceremonie: een inkomenstoets of het uitsluiten van inwoners uit andere gemeenten is niet toegestaan.
Gemeenten met meer dan 10.000 inwoners zijn verplicht het gratis huwelijk op twee momenten per week mogelijk te maken.
De gratis huwelijksvoltrekking mogen gemeenten wel versoberen, bijvoorbeeld door het beperken van het aantal aanwezigen of het schrappen van een toespraak.

Informatie verkregen via Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken.

Tóch betalen voor een gratis huwelijk

Een aantal gemeenten biedt een gratis huwelijk aan waar een bruidspaar toch geld aan kwijt is. Die gemeenten rekenen kosten voor verplichte administratieve handelingen of de verklaring van het voorgenomen huwelijk.

De kosten variëren van € 23,75 voor een verklaring voorgenomen huwelijk in de gemeente Gorinchem tot € 97,65 aan administratiekosten in Duiven. De gemeenten Duiven en Westervoort geven aan deze administratiekosten door te rekenen om een deel van de gemaakte kosten voor het gratis huwelijk te dekken.

Ronald Zijlstra van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) had nog niet eerder gehoord van dit soort kosten: “Voor kosteloze huwelijken mogen geen leges in rekening gebracht worden door de gemeenten. De wet staat dit niet toe.”

Voor opties zoals een trouwboekje of uittreksel van de akte burgerlijke stand worden door de meeste gemeenten overigens kosten gerekend. Een bruidspaar is echter niet verplicht deze af te nemen.

Gemeente	Type kosten	Bedrag
Bergen op Zoom	Verklaring voorgenomen huwelijk	€ 55,50
Halderberge	Verklaring voorgenomen huwelijk	€ 59,00
Duiven	Administratiekosten	€ 97,65
Gorinchem	Verklaring voorgenomen huwelijk	€ 23,75
Westervoort	Administratiekosten	€ 78,10

Gratis huwelijk alleen voor eigen inwoners

Vanwege de populariteit van het gratis huwelijk zijn de wachttijden in sommige gemeenten erg toegenomen en lopen de kosten voor gemeenten flink op. Onder meer daarom sluiten in totaal 169 gemeenten inwoners uit andere gemeenten uit (48%). In de kaart is terug te vinden welke gemeenten een dergelijke beperking opleggen.

Door het weren van inwoners uit andere gemeenten volgen gemeenten niet de wet omtrent het gratis huwelijk. Die schrijft namelijk voor dat zij iedereen het recht moeten bieden op gratis trouwen.

Ronald Zijlstra van de NVVB vindt het echter wel begrijpelijk dat gemeenten de mogelijkheden beperken: “Sommige gemeenten krijgen veel verzoeken voor kosteloze huwelijken, ook van mensen die niet in de gemeente wonen. Daardoor loopt de huwelijksagenda al gauw vol en zijn er steeds minder mogelijkheden voor eigen inwoners om op korte termijn kosteloos te trouwen in hun eigen woongemeente.”

Van twee gemeenten is bekend dat zij ervoor kiezen hun eigen inwoners voorrang te geven op de wachtlijst: Valkenswaard en Veenendaal. Zij maken het dus niet onmogelijk voor inwoners uit andere gemeenten om er kosteloos in het huwelijksbootje te stappen, maar wel minder aantrekkelijk.

Het zoeken van trouwlocaties waar je gratis kunt trouwen is onbegonnen werk aangezien dit nooit mogelijk is. Binnen ons onderzoek hebben we alleen gekeken naar de gemeentelijke kosten. Volgens ons onderzoek zijn trouwlocaties in Noord-Brabant en trouwlocaties in Limburg voordeliger dan in de randstad.

Gratis trouwen alleen bij een laag inkomen

Sommige gemeenten bieden alleen een gratis huwelijk aan voor inwoners met een laag inkomen, terwijl deze uitsluiting niet wettelijk gegrond is. Deze maatregel om de populariteit van het gratis huwelijk staat Ronald Zijlstra van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) niet tegen. Sterker nog, de NVVB zou een inkomenstoets voor kosteloos trouwen toejuichen.

In ieder geval bij de volgende gemeenten kunnen enkel inwoners met een laag inkomen gratis trouwen: Kampen, Diemen, Heusden, Oirschot, Reusel-De Mierden, Bergeijk, Landerd, Boxmeer en Waalwijk.

Per gemeente verschilt het precieze inkomen waarmee je aanspraak maakt op een gratis huwelijk. Zo mag je in Reusel-De Mierden als bruidspaar maximaal 120% van de bijstandsnorm verdienen, terwijl in Oirschot de bijstandsnorm het maximale, gezamenlijke inkomen is. In Heusden, Kampen, Arnhem en Waalwijk is eigendom van een specifieke pas of bon verplicht (bijvoorbeeld de Gelrepas of Meedoenbon), die voor mensen die leven rond de bijstandsnorm meerdere voordelen biedt.

De indruk heerst dat ook vaak kosteloos getrouwd wordt door mensen die financieel voldoende draagkrachtig zijn om huwelijksleges te betalen. Hierdoor worden de mogelijkheden ingeperkt voor mensen die vanwege hun financiële situatie de leges niet of moeilijk kunnen opbrengen.

Ronald Zijlstra van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB)

Zo’n huwelijk kost de gemeente ongeveer € 200 per keer. Omdat wij ieder jaar 30 bruidsparen gratis in de echt verbinden, lopen de kosten voor een kleine gemeente als Montfoort behoorlijk op. Iedere week is een spreekkamer bezet, moet een ambtenaar van de burgerlijke stand worden vrijgemaakt en ga zo maar door. Als we twee momenten zouden aanbieden, worden die kosten nog eens verdubbeld.

medewerker van de gemeente Montfoort

Grote gemeenten verplicht tot twee momenten gratis huwelijk

Gemeenten met meer dan 10.000 inwoners zijn verplicht twee momenten per week aan te bieden waarop een bruidspaar gratis kan trouwen. Dit kan op maandagochtend 9.00 en 9.15 zijn, maar ook hetzelfde tijdstip op twee verschillende dagen.

Slechts 15 gemeenten in Nederland hebben minder dan 10.000 inwoners en hoeven het gratis huwelijk dus maar één keer per week aan te bieden. Voor de overige 340 gemeenten geldt dat dit wel moet.

De meeste gemeenten bieden minstens twee keer per week de mogelijkheid tot een gratis huwelijksvoltrekking. Een aantal gemeenten lijkt zich echter niet bewust van deze verplichting. De gemeenten Bernheze, Blaricum, Den Helder, Montfoort en Oudewater vermelden op hun website maar één mogelijkheid om gratis te trouwen. De gemeente Den Helder biedt wel een tweede moment aan, maar koppels kunnen dan enkel een gratis partnerschap sluiten.

Gemiddeld 79 dagen wachttijd voor gratis huwelijk

Bij enkele gemeenten staat de wachttijd voor een gratis huwelijk op de website vermeld. Het merendeel van de gemeenten geeft hier online echter geen duidelijkheid over. Die gemeenten zijn door ThePerfectWedding.nl gemaild en gebeld, waardoor de wachttijd bij 228 gemeenten is vastgesteld.

Van 127 gemeenten is de wachttijd voor een gratis huwelijk na herhaaldelijk contact alsnog niet verduidelijkt. Dit kwam onder meer doordat gemeenten de vraag over de wachttijd in de administratie wilden koppelen aan een van de inwoners van de gemeente. De gemeente Rotterdam pakt het anders aan: pas na aanvraag van de huwelijksvoltrekking wordt tijdens een afspraak op het gemeentehuis een datum geprikt.

Gemiddeld is de wachttijd voor een gratis huwelijk 79 dagen, ongeveer tweeënhalve maand. Dat gemiddelde ligt hoger bij gemeenten die geen bruidsparen uitsluiten: 91 dagen. Gemeenten die wel bruidsparen uit andere gemeenten uitsluiten, hebben kortere wachtlijsten. De wachttijd bij die gemeenten is ongeveer 66 dagen.

Is de wachttijd erg kort, dan is het overigens wel belangrijk dat bruidsparen rekening houden met de twee tot zes weken tijd die tussen de aankondiging van het huwelijk en de daadwerkelijke voltrekking zitten. Zo’n huwelijksaangifte blijft een jaar geldig.

Gemeenten met de langste wachttijden

	Wachttijd in dagen
Haarlem	285
Utrecht	275
Eindhoven	270
Den-Haag	259
Nissewaard	258
Ede	239
Enschede	233
Nijmegen	231
Hoorn	223
Doetinchem	219

Wachttijd loopt op tot wel 285 dagen

Inwoners van de gemeente Haarlem moeten het langst wachten om gratis het jawoord te geven: 285 dagen. Dat komt neer op ruim driekwart jaar. Ook de gemeenten Utrecht en Eindhoven hebben een wachttijd van ongeveer negen maanden. In Den Haag en Nissewaard moeten bruidsparen ook meer dan 250 dagen wachten tot ze kosteloos in het huwelijksbootje mogen stappen.

Gemeenten zonder wachttijd

Ten minste elf gemeenten hebben geen wachttijd voor gratis trouwen, namelijk Appingedam, Bergeijk, Diemen, Harlingen, Heiloo, Landerd, Oirschot, Sluis, Stein, Wassenaar en Westvoorne. Ook in dit geval moeten bruidsparen rekening houden met twee tot zes weken tijd die gemeenten na de aankondiging van het huwelijk aanhouden voor het prikken van een datum.

Van alle gemeenten zonder wachttijd communiceren Diemen, Oirschot en Bergeijk dat het gratis huwelijk alleen een optie is voor inwoners met een laag inkomen. Dat is voor die gemeenten een mogelijke verklaring voor het ontbreken van wachttijd.

Gemeenten maken gratis trouwen minder aantrekkelijk

Omdat voor gemeenten de kosten voor het verzorgen van gratis huwelijken flink op kunnen lopen, nemen ze verschillende maatregelen. Naast maatregelen waarmee gemeenten de mogelijkheden voor een gratis huwelijk beperken, wat officieel niet mag, zijn er ook andere manieren waarop gemeenten gratis trouwen minder aantrekkelijk maken:

Een huwelijk aan de balie (zonder toespraak)
Geen uitwisseling van de trouwringen tijdens de ceremonie
Weinig tot geen gasten toegestaan
Enkel ambtenaren van gemeente als getuigen
Enkel om 08.00 ‘s ochtends een gratis huwelijk aanbieden

Beeld: Trouwambtenaar op locatie

De trouwlocaties in Groningen en Overijssel liften mee op de gemeentelijke leges. Aangezien gratis trouwen hier gemakkelijker is en er kortere wachttijden zijn. De mooiste trouwlocaties in Maastricht hebben soms alleen de mogelijkheid om een gratis trouwreportage te doen.

Onderzoeksverantwoording

ThePerfectWedding.nl heeft onderzocht hoe gemeenten omgaan met het aanbieden van een gratis huwelijk. Van alle 355 Nederlandse gemeenten heeft ThePerfectWedding.nl informatie opgezocht en opgevraagd.

Allereerst werden de websites van gemeenten geraadpleegd. Indien dit onvoldoende inzicht gaf in het gratis huwelijk, werd gebeld en gemaild met de betreffende gemeente. Vooral de wachttijden bleken vaak niet vermeld op de website en voor gemeenten soms lastig te achterhalen. Uiteindelijk heeft ThePerfectWedding.nl de wachttijd bij 228 gemeenten vast kunnen stellen (64%). Van 127 gemeenten zijn de wachttijden niet achterhaald (36%).

De wachttijden zijn een momentopname uit de eerste helft van 2019. Omdat de wachttijden fluctueren, kan het zijn dat de precieze wachttijden van een gemeente inmiddels enigszins afwijken van de vermelde gegevens.

Voor informatie over de wetgeving omtrent het gratis huwelijk is contact gezocht met de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken.

Onderzoek naar uitgebreidere huwelijksceremonies

Eerder heeft ThePerfectWedding.nl onderzoek uitgevoerd naar de uitgebreidere huwelijksceremonies die gemeenten aanbieden. Onder meer EditieNL, Metro en het Algemeen Dagblad besteedden hier aandacht aan. Bevindingen uit dat onderzoek zijn hier terug te lezen.